yeryüzü şekilleri ne demek?

Yeryüzü Şekilleri

Yeryüzü şekilleri, Dünya yüzeyinde doğal süreçler sonucu oluşan farklı coğrafi özelliklerdir. Bunlar, dağlar, ovalar, platolar, vadiler, kıyılar ve daha pek çok farklı formda olabilir. Yeryüzü şekillerinin oluşumu, iç kuvvetler (tektonik hareketler, volkanizma, depremler) ve dış kuvvetler (akarsular, rüzgarlar, buzullar, dalgalar) gibi çeşitli faktörlerin etkisiyle gerçekleşir.

Temel Yeryüzü Şekilleri:

• Dağlar: Çevrelerine göre yüksek ve eğimli arazilere denir. Dağ oluşumu, tektonik plakaların çarpışması veya volkanik faaliyetler sonucu meydana gelebilir.

• Ovalar: Çevresine göre alçakta, düz veya hafif eğimli geniş düzlüklere denir. Ova oluşumu, akarsuların taşıdığı malzemeleri biriktirmesi veya tektonik çöküntüler sonucu gerçekleşebilir.

• Platolar: Çevresine göre yüksekte bulunan, geniş düzlüklerdir. Plato oluşumu, akarsuların aşındırması veya tektonik yükselmeler sonucu meydana gelebilir.

• Vadiler: Akarsuların veya buzulların aşındırmasıyla oluşan, genellikle "V" veya "U" şeklinde kesitlere sahip uzun çukurluklardır. Vadiler, suyun akış yolu üzerinde yer alır.

• Kıyılar: Kara ile denizin veya okyanusun kesiştiği yerlerdir. Kıyılar, dalgaların, akıntıların ve gelgitlerin etkisiyle sürekli olarak değişir ve farklı şekillerde (kumullar, falezler, deltalar) oluşabilir.

Yeryüzü şekillerinin oluşumunda etkili olan faktörler:

• İç Kuvvetler:

  • Tektonik Hareketler: Yer kabuğunu oluşturan plakaların hareketi sonucu dağlar, ovalar, fay hatları gibi büyük yeryüzü şekilleri oluşur. Tektonik%20Hareketler
  • Volkanizma: Yer altındaki magma'nın yeryüzüne çıkmasıyla volkanik dağlar, platolar ve diğer volkanik şekiller oluşur. Volkanizma
  • Depremler: Yer kabuğundaki ani kırılmalar sonucu oluşan sarsıntılar, yeryüzü şekillerinde değişikliklere neden olabilir. Deprem

• Dış Kuvvetler:

  • Akarsular: Aşındırma, taşıma ve biriktirme faaliyetleriyle vadiler, deltalar, ovalar gibi şekiller oluşturur. Akarsu
  • Rüzgarlar: Özellikle kurak ve yarı kurak bölgelerde aşındırma ve biriktirme yaparak kum tepeleri, mantar kayalar gibi şekiller oluşturur. Rüzgar
  • Buzullar: Yüksek dağlık bölgelerde ve kutuplara yakın alanlarda aşındırma ve biriktirme yaparak buzul vadileri, morenler gibi şekiller oluşturur. Buzul
  • Dalgalar: Kıyı bölgelerinde aşındırma ve biriktirme yaparak falezler, kumullar, lagünler gibi şekiller oluşturur. Dalga

Yeryüzü şekilleri, bir bölgenin iklimini, bitki örtüsünü, toprak yapısını ve insan yaşamını doğrudan etkiler. Bu nedenle, yeryüzü şekillerinin incelenmesi, coğrafya biliminin temel konularından biridir.